Áskorun á Andkristna

Þar sem ég hef gaman að rökræðu og er virkilega sannfærður um mína trú þá skrifa ég þennann pistil sem áskorun til rökræðu. Ekki til þess að upplifa sigur og hafa rétt fyrir mér heldur til þess að eiga árangursríka umræðu og komast að nýjum hlutum. Allur efi styrkir trúnna ef trúin er virkilega sönn og skora ég því á alla sem eru mér ósammála að senda á mig og eiga góða umræðu eða rökræðu um það hversvegna ég hef rangt fyrir mér.

Málefnið sem ég ræði eru partur af hugvísindum því ekki hægt að sanna með neinskonar efnislegri rannsókn, þó til séu rannsóknir á heilastarfseminni sem á sér stað við andlega iðkun og guðlegann skilning og einnig um sálfræðileg áhrif trúarbragða og andlegra iðkunnar en þessi grein er ekki skrifuð í þeim tilgang að sanna sálfræðilegann tilgang trúar heldur frekar til þess að ná fram umræðu um sannleikann.

Þessar alhæfingar sem ég ætla að halda fram eru í fyrsta lagi sú að siðferði er ekki okkar mannana heldur er sannleikurinn er dýpri en skoðun hvers og getum við því ekki breytt honum. Sama á við um stærðfræði, líffræði, tónfræði og allar aðrar fræðigreinar vísinda. Allt þetta er partur af vandaðri sköpun guðs sem við gætum aldrei skapað sjálf en einungis rannsakað og lært af. Öll vísindi sanna það en betur hversu fullkomlega heimurinn er skapaður sem bendir til þess að hann sé skapaður í huga guðs sem er alvitur og bjó til heiminn sem við búum í og lögmálin sem heimurinn byggist á. 

Þær frásagnir sem við höfum af Jesú Krist sýna okkur nákvæmlega hvernig guðleg ást lítur út í framkomu og hegðun. En hans kennsla er í myndlíkingum og endlaust hægt að dýpka skilning sinn á orðum hans og er ég engan veginn kandidat í það að túlka orð hans þó ég hafi óendanlega trú á þeim. Ástæðan er að hans kennsla er fullkomlega áreiðanleg til þess að skilja gott frá illu og er ekki hönnuð til þess að láta þér líða betur um sjálfan þig heldur til þess að læra hvernig hægt er að vera betri manneskja sem þjónar öðrum, fyrirgefur og stendur með sannleikanum út í opinn dauðann.

Það sem ég meina þá er ekki að fylgja ákveðnu kristnu trúarbragði heldur orðum hans í nýja testamentinu en trúarbrögðin eru svo sköpuð í kringum mismunandi túlkun á þeim.

Jesús kennir okkur að elska óvini okkar og er það líklega það stærsta sem skilur hann frá öðrum trúarbrögðum, einnig kennir hann okkur að elska náungann eins og sjálfann sig og ávallt taka ábyrgð á okkar eigin orðum og hegðun. Svo gæti ég haldið endalaust áfram að rýna í orð jesú en hver og einn getur aðeins byggt sinn eiginn skilning á guðdómlegu réttlæti með því að lesa Nýja Testamentið sjálfur með opinn huga fyrir því að læra eitthvað nýtt.

Til þess að eiga þessa umræðu þarf að byrja á því taka í burtu spurninguna um það hvort biblían sé sönn eða ekki. Það er ekki hægt að sanna fortíðina á nokkurn skapaðann hátt, allt sem gerðist fyrir tíma tækninnar er einungis byggð á frásögnum sem við eigum til á blaði og þær sem hafa gengið á milli manna. Því tel ég þessa umræðu vera tímasóun, til eru 27 bækur sem talið er að hafi verið skrifaðar 50-100 árum eftir og segja allar frá sama manninum, sama fólkinu og sömu viðburðunum. Tel ég það því mjög líklegt að hann hafi verið til og verið krossfestur þar sem þessar bækur eru ekki skrifaðar sem skáldsaga heldur sagnfræðileg frásögn. Þó mun ég aldrei geta sannað fyrir neinum að þetta hafi gerst í alvörunni þar sem ég var ekki viðstaddur né nokkur manneskja sem er uppi í dag.

Varðandi siðferði þá tel ég þetta vera eina mikilvægustu umræðuna vegna þess að það sem fylgir algjöru trúleysi er það að ef einungis efnislegar staðreyndir eru samþykktar sem sannleikur þá skilur það eftir mjög stóra spurningu varðandi siðferði og sannleik. Ef siðferðið er það sem við mannfólk ákveðum í sameiningu er það breytilegt og í raun allt bara skoðun hvers og eins. Engin hugmynd er þá sannari en nein önnur og hafa þá allir jafnmikinn rétt á sinni skoðun og hegðun. Þín skoðun gæti til dæmis verið sú að morð er í góðu lagi ef manneskjan er dónaleg í búðinni og það alveg jafn gild skoðun og hjá þeim sem eru því ósammála.

Önnur manneskja getur svo verið á þeirri skoðun að það sé í lagi að meiða börn, sérstaklega þau sem geta ekki tjáð sig. Ríkið er þá guð og sér um að dæma þá sem fara eftir sínum eigin skoðunum sem fara gegn skoðun samfélagsins, en þó er það ennþá bara skoðun sem þjóðin hafi kosið um og gæti hún þá breyst í hvað sem er. Einn daginn gæti þjóðin kosið um það að það væri í lagi að drepa feitt fólk því þau taka svo mikið pláss í flugvélum og ekkert væri að því. Frægt dæmi um þetta er þegar Hitler ætlaði að útrýma gyðingum, þá var stór hluti þjóðarinnar sammála því, hvers vegna var það rangt? Einfaldlega vegna þess að við ráðum því ekki hvað er rétt og rangt, slíkir hlutir eru í höndum guðs.

Mikið af fólki heldur því fram að kirkjan sé óþarfa stofnun og prestar illir en kæri lesandi ef þú heldur þessu fram þá mana ég þig til þess að lesa Nýja Testamentið og spyrja sjálfann þig hvort að manneskja sem myndi trúa þessu myndi virkilega misnota vald sitt. Jesús talar um það að það fólk sem fer illa með börn hafi það betra að sökkt í sjávardjúp með mylsnustein hengdan um háls sér heldur en að mæta guði eftir slíkt illverk. Talar hann þá um að skyldi augað tæla þig til falls væri betra að taka það úr sér og sama með alla aðra líkamsparta. Einnig segir hann að auðveldara er það úlfalda að að fara í gegnum nálarauga heldur en auðmanni að að komast í Guðs ríki. Eins og ég túlka þetta þá er hann að segja í fyrsta lagi að það versta sem þú getur gert er að meiða lítið barn og veraldlegar eigur gera leiðina aðeins erfiðari ef þú vilt lifa eftir þessum reglum og komast til himnaríkis.

Sem segir okkur það að þeir prestar sem hafa misnotað vald sitt fyrir auð og vald yfir ósjálfbjraga einstaklingum eru ekki guðhræddir og í raun leynilega trúlausir og talar Jesús einnig um þeir sem gera slíkt muni sæta sérstkalega slæma refsingu. Hann varar ítrekað við þessu fólki og líkir þeim við úlfa í sauðsbúning og þar sem heimurinn er fullur af allskonar fólki sem þykist kenna réttlæti en stundar illverk er það sérstaklega mikilvægt að eiga til áreiðanlega heimild fyrir því hvað raunverulegt réttlæti er og hvernig guðleg ást lítur út.

Skoðanir og Sannleikur

Um daginn skrifaði ég grein um afstöðu í fréttum og pólitík. Til þess að gera það rétt fannst mér það viðeigandi að taka mína eigin tilfinningalegu afstöðu úr myndinni og skrifa um málin eins og þau eru án þess að reyna að fá lesandann á mína skoðun. Ástæðan er sú að ég er almennt á móti því að fréttamiðlar taki lúmska afstöðu og fjalli um eitthvað á þann hátt að einhver hljómi verr eða betur fyrir þeim sem les.

Þetta er hægt að sjá í nánast allri umfjöllun um pólitík alls staðar og hefur það alltaf verið svoleiðis að á bakvið hvern miðil liggur stofnun sem græðir á því að koma í gegn ákveðinni hugmyndafræði og loka á einhverja aðra.

Þó ég sé ekki að skrifa fyrir aþjóð þá finnst mér það alltaf mikilvægt að halda skoðunum í burtu frá allri fréttamiðlun og einblína aðeins á sannleik, hvað gerðist, hver sagði hvað hvenær. Ekki ákveða hvað aðrir eru hugsa og hvað öðrum ætti að finnast. 

Hef ég tekið eftir vaxandi notkun á orðum eins og öfgahægrisinni, afneitunarsinni, Anti Vaxxer, samsæriskenningamaður eða útlendingahatari eða dýrkari þegar fólk leyfir sér að hafa skoðun á ákveðnum málum. Því vill ég ekki missa trúverðugleika þeirra sem lesa bloggið mitt og gefa í ljós mína persónulegu skoðun eða taka þátt í áróðri og bjóða frekar upp á heiðarlega umfjöllun. 

Skrifa ég því þessa grein út frá vangaveltum varðandi muninn á skoðunum og sannleik, hvernig er hægt að greina þetta tvennt í sundur. Sumir halda því fram að sannleikurinn sé afstæður þar sem okkar eigin meðvitund er breytileg og sannleikurinn því túlkunaratriði á meðan aðrir trúa á algildann sannleik ekki er hægt að breyta án þess að það hafi með sér slæmar afleiðingar. 

Ef við ætlum að virka í þessum heimi þá þurfum við í fyrsta lagi að skilja hvernig við sjálf virkum og til þess þá þurfum við að greina á milli þess sem er rétt eða rangt. Öll erum við þó ósammála á einhverju leiti yfir því hvað er satt og hvað ekki en til þess að samfélag gæti virkað þarf að vera einhver sameiginlegur skilningur á þessu. Stundum erum við ósammála þessum sameiginlegum skilning samfélagsins vegna þess að eitthvað innra með okkur segir að þetta sé rangt þó öðrum finnist það vera rétt. Þá er talað um innsæi eða réttlætistilfinningu og þurfum við þá að leitast í sönnungargögn til þess að byggja upp skilning á sannleikanum. Til þess að öðlast betri skilning þarf að gera upp á milli kenninga sem þessi heimur hefur upp á að bjóða og skilgreina rétt frá röngu og fara eftir því sem reynist rétt. 

Allar kenningar hafa sönnunargögn á bakvið sig og þurfum við að stunda okkar eigin rannsóknarvinnu og rökhugsun til þess að komast að trúverðugleika kenninga.

Til þess höfum við vísindin og eru þau því trúverðug heimild sem stendur á rökum og rannsóknarvinnu. Þó hafa vísindi þróast með tímanum og viðhorf almennings breytist með hverju ári og alltaf kemur ný kenning með betri rök og fara þær oft á tíðum gegn hver öðrum. Erfitt er því að segja hvað er virkilega satt og hvað ekki en til eru endalaust af kenningum sem segja til um það hvernig heimurinn virkar og standa á vísindalegri rannsóknarvinnu. Sumir halda því fram að jörðin sé flöt og hafa fyrir því rök og geta svarað hverri einustu spurningu sem hægt er að spurja. Því er trú hvers og eins ólík en trúarbrögð eru hópur fólks sem trúir á sama svarið við mörgum af erfiðustu spurningum eins og afhverju við erum hérna og hvað er gott og hvað er slæmt. 

Öll alhæfing þarf á sönnunargögnum að halda og til þess að vita hvort þau séu góð eða ekki þarf að bæði að gera rannsóknarvinnu og finna fyrir því hvað er rétt. Alveg sama hvort það séu vísindi, heimspeki eða trúarbragð þá er alltaf viðvarandi þörf á því að trúa í blindni. Ómögulegt er að fara í gegnum öll gögn sjálfur á einum líftíma og þarf því að gera upp á milli hvaða fólki eða stofnunum er hægt að treysta fyrir því að veita þér sannleika.

Góð spurning þegar pælt er í því hvort eitthvað sé rétt eða rangt er til dæmis hver myndi hagnast á því að þetta satt eða myndi þessi manneskja viðurkenna það að hún hefði rangt fyrir sér. 

Sagnfræði er til dæmis byggð á frásögnum fólks úr fortíðinni og höfum við því takmarkað svæði til fullgildra sönnunargagna. Allstaðar er möguleikinn á víðtækum áróðri til hagnaðar þeirra sem eru við völdin en þó er hægt að sjá hvaða hópur var við völd á hverju svæði mörg þúsund ár aftur í tímann. Heimspeki er byggð á rökhugsun og rökræðum á meðan efnafræði og líffræði er byggð á uppsetningu efna og frumna og bjóða því upp á sterk sönnungargögn fyrir því hvernig heimurinn virkar. Allar fræðideildir eru byggðar á varðveittum sönnungargögnum sem fengnar eru í gegnum rannsóknarvinnu, rökhugsun og fólk sem er tilbúið að vinna fyrir því að skilja muninn á réttu og röngu. En þó mun það alltaf vera upp á hverjum og einum að tyggja upplýsingar og því skiptir máli fyrir hvern og einn að finna muninn á skoðunum og sannleik í öllu sem tekið er inn. Það er ekki hægt að veita efnislega sönnun um það að ást sé raunveruleg eða að tilveran þjóni einhverjum tilgangi. Aðeins þú getur fundið út úr því hvort ást og tilgangur séu raunveruleg fyrirbæri með því að hugsa, hlusta á aðra sem hugsa og fylgjast með því hvernig heimurinn virkar. Hugsanir í sjálfum sér eru út fyrir vísindalega þekkingu, við getum einungis séð hvað gerist í heilanum og hvernig boðin færast úr einu yfir í annað en þegar við förum en dýpra þá er erfitt að segja til um það hvernig hugsanir og hugmyndir verða til og hvernig þú getur valið hvað þú ætlar að hugsa, segja eða gera. Endalaust er hægt að rekja það hversvegna þú valdir það sem þú valdir en einhverstaðar varð þessi geta möguleg. Hvort sem þú trúir á skaparann eða tilviljun og heppni sem varð til þess að við lentum á þeirri plánetu sem leiddi til lífs og meðvitundar þá er það óneitanleg staðreynd að heimurinn er byggður á eftir órjúfanlegu lögmáli af dúalisma og skipulagi.

Upplýsingaóreiða

Undanfarin ár hafa verið viðburðarík á heimsvísu og er það orðið eðlileg sjón að lesa furðulegar fyrirsagnir, heyra um alls skyns samsæriskenningar og sjá fólk skiptast á ljótum nöfnum í kommentakerfum. Allir virðast vera ósammála um það hvað er virkilega í gangi en mikið af fólki er hætt að treysta fréttum og alls staðar er rætt um öfgar í allar áttir á netinu á meðan raunveruleikinn heldur að mestu leyti sínum venjulega kaffibolla.

Nóg er þó af hlutum til að ræða og allir hafa sínu missterku skoðanir sem vekja oft á tíðum upp mikla reiði á milli þeirra sem eru ósammála. Hvort sem það tengist hægri eða vinstri sinnaðri pólitík, tilveru loftslagskrísunnar, stríðsglæpum í mið-austurlöndum og áhrif bandaríkjanna, hvað er hollt og hvað er eitrað eða hvað er kyn og hver eru hlutverk kynjana í heilbrigðu sambandi.  

Netmiðlar nýta sér oft á tíðum áhrifamiklar fyrirsagnir til að hámarka athygli og styrkist algóryþminn með hverju klikki og lærir betur á það hvað kveikir í tilfinningum og þörf fyrir því að kanna málið nánar. Gildi hvers reiknings eykst með aukinni athygli og því eina leiðin til þess að skara fram úr samkeppni að beita sálfræðilegum brögðum og safna gögnum sem styðja við þær aðferðir sem virka. 

En er einhver ástæða að taka þátt í þessu? Hvenær er betra að kúpla sig út og þegja bara við matarborðið frekar en að rífast og hvenær er raunveruleg skylda til þess að standa upp fyrir því sem er rétt. 

Til þess að hafa góð rök til að byrja með þarftu að kynna þér málin vel og fylgjast með því sem er að gerast og þegar þú gerir það verðuru fyrir áhrifum frá öðru fólki sem deilir upplýsingum um það hvað þú hefur rétt fyrir þér og hinir rangt fyrir sér. Þá verða til fylkingar á milli hópa sem báðir telja sig hafa rétt fyrir sér en geta ekki rætt hvert á milli vegna viðvonandi sprengju. Flestir nenna þessu ekki og halda sig frekar í burtu og halda sínum skoðunum útaf fyrir sig á meðan sumir lifa í orðastríði internetinu með það markmið að fá alla aðra með sér í lið og vera sammála því sem þeim finnst vera rétt. 

Upp úr Covid og Úkraínustríðinu byrjaði fólk að tala um upplýsingaóreiðu, falsfréttir og samsæriskenningar þar af leiðandi enþá meiri hætta á því að fá á sig allskonar stimpla. Allt í einu ertu annaðhvort öfgahægri antivaxer Trumpisti eða öfgavinstri Grímuskyldu glóbalistasleikja ef þú hefur einhverjar skoðanir. Internetið allt morandi í áróðri og venjulegt fólk getur ekki sést auga til auga vegna þess að það er ósammála um pólitík.

Eitthvað hljótum við þó öll að vera sammála? Öllum finnst það leiðinlegt þegar saklaust fólk verður fyrir barðinu af ákvörðunum yfirvalda og flestir vilja viðhaldan lýðræði frekar en einræði. 

Það má svo deila endalaust um það hvenær lýðræðið sé raunverulegt eða ekki en alltaf verið þannig að þeir sem hafa mesta valdið stýra pólitíkinni sér í hag og þeir sem stýra nauðsynjum hafa alltaf mesta valdið. Hvort sem það er í gegnum vinnuna þína eða tölurnar sem birtast í heimabankanum þínum við hver mánaðarmót og hversu mikils virði þær eru miðað við vörurnar í búðinni. Hvort sem það er undir ríkisrekstri eða risastórum fyrirtækjum þá stýrir alltaf stærsti þáttakandi markaðsins styrkleika gjaldmiðlana sem allir þurfa til að lifa.

Því er eina raunverulega leiðin til breytinga að koma sér í valdastöðu hvort sem það er í gegnum stjórnmál eða peninga. Þá þarftu að fara gegn fólki sem fæðist inn í valdamiklar fjölskyldur og á greiðari leið í valdastöður og eiga uppsafnaða fjármuni og eignir frá fleiri ættliðum aftur í tímann. Einnig er hægt að beita valdi í gegnum byltingar, mótmæli og stríð en til þess að hafa stórtæk áhrif er nauðsynlegt að fjármagna það eða safna nógu mikið af fólki til þess að hafa skýr áhrif á fólkið sem tekur pólitískar ákvarðanir.

Til þess eru stéttafélög en undanfarna mánuði og hafa slík mótmæli átt sér stað út um alla Evrópu undanfarið og skilað ágætis árangri en þá komu mörg þúsund bændur í Þýskalandi, Frakklandi, og fleiri evrópulöndum saman og keyrðu dráttarvélum sínum inn í borgir, stífluðu umferð og mokuðu skít á alþingishúsin til þess að mótmæla auknum loftslagssköttum og reglugerðum sem bitna á minni býlum svoleiðis að þeir neyðast til þess að selja býlin til að halda áfram rekstri. Græða þá stærstu fyrirtækin mest á þessum reglugerðum og skattlagningu sem er sett til þess að koma í veg fyrir loftslagskrísu sem er að mestu leiti afleiðing risastórra fyrirtækja.

Hér á landi hafa gjöld verið aukin og kvótakerfi sett á bæði fiskveiðar og landbúnað í nafni umhverfisverndar en hafa ollið en meiri einokunarverslun þar sem nokkur fyrirtæki eiga allann kvótann og stýra í leiðinni verðum og markaði. Enginn hagnaður er á því að stunda landbúnað nema með mörg þúsund skepnum. Hefur verið hefð fyrir mótmælum hér á landi þegar ástandið verður alvarlegt en Árin 2008-2009 var mótmælt vel og lengi og þar af leiðandi kosin ný ríkistjórn. 

Sú umræða sem hefur staðið út hér á landi undan farin misseri hafa snúist um hlutverk Íslenskra yfirvalda gagnvart átökum á milli Ísrael og Hamas. Þá hefur verið deilt um inntöku hælisleitenda og opinberri afstöðu gagnvart viðbrögðum Ísrael við árásum Hamas. Hafa þá árásir Ísrael á Gaza hrist upp í réttlætiskennd margra og því deilt víða um netið og margir ósammála.

Fréttamiðlar þykjast svo vera hlutlausir en eru það ekki og lauma inn sínum hugmyndafræðum á eins lúmskann hátt og möguleiki er á og græða alltaf einhverjir á sínum boðskap á meðan fólk kastar nöfnum á milli sín á persónuaðgöngum. Að öllum líkindum mun pólitík bara flækjast með tímanum þar sem við stígum fyrstu skrefin í öld gervigreindar og tæknin orðin nógu góð til þess að hægt er forrita hvern sem er segja hvað sem er. 

Erfitt er að segja til um mikilvægi þess að kynna sér málin og taka afstöðu en fyrst og fremst mikilvægt að taka ábyrgð á sinni eigin stöðu og líðan og sökkva ekki í brjálæðið á internetinu. Heiminum verður ekki breytt við það að kalla aðra fávita á netinu eða öskra á einhvern á kaffistofuni en heldur ekki með því að láta vaða yfir sig. Fyrsta skrefið er alltaf að taka ábyrgð á sjálfum sér og láta í sér heyra þegar farið er yfir strikið, eina leiðin til þess að bæta sín eigin lífsgæði er að vinna fyrir því á þann hátt sem hægt er og standa vörð um sín eigin gildi.